Zirai Don Nedir?
Zirai don kışın havaların soğumasıyla birlikte bitkilerin zarar gördüğü bir olaydır. Soğuk havalarda bitkilerin hücrelerinin içinde bulunan sıvılar donar ve hücrelerin yapısı bozulur. Bu durum bitkinin geçici veya tamamen zarar görmesine ve bazı durumlarda ölmesine neden olabilir. Tarımla uğraşan kişilerin oldukça sık rastladığı bu durumu ortadan kaldırmak için bazı çözüm yolları vardır.
Zirai Don Ne Demektir?
Zirai don bitkilerin hücre içerisinde bulunan sıvının havaların soğumasıyla birlikte donmasıdır. Bu donma bitkinin hücrelerine zarar vererek bazen geçici süreliğine yaprak dökmesine, büyüyüp gelişmesini durdurarak havaların ısınmasıyla tekrar yaprak ve meyve vermeye, büyüyüp gelişmeye devam etmesiyle sonuçlanır. Bazen de bu donun zararları fazla olur ve bitkinin tamamen ölmesine neden olabilir.
Zirai Don Nasıl Oluşur?
Zirai don oluşması için hava sıcaklığının düşmesi yeterlidir. Soğuk bahar ve kış aylarında sıcaklığın yavaş yavaş veya birden düşmesiyle birçok su donmaya başlar. Havaların yeni soğumaya başladığı dönemlerde bilgilerde bulunan hücre duvarı hücre içindeki suyun donmasını engellerken soğukların sürekli olarak devam etmesi ve sıcaklığın düşmesiyle hücre duvarından içeri giren soğukluk hücre içindeki suyun donmasına, donma sırasında suyun hacminin artarak hücre zarı ve duvarına zarar vermesiyle de kısmen geçici bazen de kalıcı sorunlara yol açar. Bu durumun önüne geçmek isteyen çiftçiler farklı yöntemler uygulayarak zirai don oluşmasını engeller.
Zirai Don Kaç Derecede Olur?
Zirai don olayı hücre içindeki suyun donmasıyla meydana geldiği için zirai don oluşma sıcaklığı suyun da donma noktası olan 0°C’nin altına düşmesiyle başlar. Tarım yapılan bölgede kış aylarında hava sıcaklığı genellikle 0°C’nin altında kalıyorsa burada zirai don oluşma sıklığı artar.
Zirai Don Zararları Nelerdir?
Zirai don bitkilerin türüne göre farklı etkiler gösterir. Bunun nedeni farklı ortamlarda yetilen bitkilerin farklı özellikleri bulunur. Fakat bazı etkiler tüm bitkilerde ortak olarak gözlemlenebilir. zirai don tehlikesi bitkilerde şu şekilde ortaya çıkar:
- Bitki veya ağaç çiçekleme döneminde zirai don meydana gelirse bitki veya ağacın verdiği meyve sayısı azalır. Bazı yıllarda bazı ağaç ve bitkilerin bir önceki yıllara göre daha az veya daha fazla meyve verdiğini birçok kişi bilir. Bunun nedenleri arasında en önemli olanı zirai don olayıdır. Zirai don önlemleri alınarak bu durumun önüne geçilebilir.
- Ağaç ve bitkiler hasat dönemlerinde zirai don ile karşılaşırsa hasat edilecek meyve ve sebzenin kalitesi düşer ve bu ürünlerin pazar fiyatları beklentinin altında kalır. Bu nedenle hasat zamanı bitki ve ağaçların zirai don mücadelesi oldukça önemlidir. Hasat zamanından önce bitkilere zirai don önleme işlemi yapılmalıdır.
- Yapraklar ve genç sürgünler zirai don ile mücadele sırasında zirai don önleyici kullanılmazsa yapraklar zarara uğrar ve bitkinin gelişimi yavaşlar.
Zirai Don Nasıl Önlenir?
Zirai don olayından korunma yöntemleri havaların soğumaya başlamasıyla birlikte çiftçiler tarafından en çok araştırılan konulardan birisidir. Zirai dondan korunma yöntemleri ile bitkiler ve ağaçlar korunarak zirai donun oluşturacağı geçici ve kalıcı sorunlar ortadan kalkar. Zirai donu önlemek için yapılması gereken şunlardır:
- Yer Seçimi: Zirai don olayının en az olduğu ve olmadığı bölgeler seçilerek tüm tarım faaliyetleri buralarda yapılabilir.
- Bitki Dikim Zamanı: Her bitkinin dikilmesi için farklı tarihler bulunur. Bu tarihlere dikkat edilerek doğru zamanda ekilen bitkilerin zirai dona yakalanma ihtimali oldukça düşüktür.
- Kimyasal ve Hormonlar: Bitkilere verilen kimyasal ve hormonlar zirai dona karşı en etkili çözüm yollarından birisidir. Her bitki için kullanılan hormon ve kimyasal birbirinden farklıdır. Doğru bitki için doğru hormon ve kimyasal kullanılırsa bitkiler zirai dona maruz kalmadan bütün yılı tamamlayabilirler.
- Bitki Seçimi: Tarım yapılacak bölgede daha önce yetişen ve benzer iklim koşullarında yetişen bitkileri tercih etmek zirai don riskini önemli ölçüde azaltır. Eğer kışların soğuk geçtiği yerlerde tarım yapılıyorsa ekim için kış bitkileri tercih etmek daha uygun olacaktır.
- Suni Sis: Suni sis yöntemi ile zirai don riski azaltılabilir.
- Isı Yalıtımı: Doğru ısı yalıtım sistemi ile soğuk havalarda bitkilerin soğuğu hissetmesi ve etkilenmesi önlenebilir.
- Toprak Temizlenmeli: Kış aylarına girmeden önce toprak üzerinde bulunan zararlı otlar ve bitkiler sökülerek temizlenir. Gübre artıkları da temizlendikten sonra toprak sıkıştırılır ve sürekli olarak nemli kalması sağlanır. Kuruyan toprak zirai dona neden olur.
Zirai Don Olayından Korunma Yöntemleri
Zirai dondan korunma yöntemleri arasında doğal yollar ve beşeri unsurlar bulunur. En fazla tercih edilen yollar genellikle yukarıdaki maddelerde bulunan toprak temizleme, ısı yalıtımı, kimyasal ve hormonlar, bitki dikim zamanı ve doğru bitkinin seçilmesi, uygun yer belirlenmesidir. Eğer tüm ekim işlemleri, yer seçimleri ve bitki seçimi yapılıktan sonra önlem alınmaya çalışılıyorsa çiçekleme geciktirme işlemi yapılabilir. Bu işlem için çiçekleme başlamadan önce ağaçların dipleri 1m kadar kazılarak kazılan bu çukurlara kar ve buz yerleştirilir. Bu sayede zirai don olayı çiçekleme dönemimden önce kasıtlı olarak gerçekleştirilir ve ağaç daha az zarar görerek havaların ısınmasıyla çiçekleme dönemine geçer. Son olarak eğer meyve ve sebzeler oluştuktan sonra zirai don tehlikesi meydana gelecekse ve önceden hava durumu hakkın bilgi edinilebildiyse zorunlu hasat ile zirai don öncesi tüm meyve ve sebzeler hasat edilir.