Buğday, hem Türkiye’de hem de dünyada en çok üretilen ve tüketilen tarım ürünlerinden biridir. İnsan beslenmesinde temel gıda maddesi olan buğdayın üretiminde verim ve kaliteyi doğrudan etkileyen en önemli unsurlardan biri de buğday hastalıklarıdır. Farklı iklim koşulları, yoğun tarım uygulamaları ve yanlış bakım yöntemleri, buğday tarlalarında çeşitli mantar, bakteri ve virüs kaynaklı hastalıkların yayılmasına neden olabilir. Bu hastalıklar zamanında fark edilmez ve doğru yöntemlerle mücadele edilmezse, ciddi rekolte kayıpları meydana gelebilir. Özellikle buğdayda sürme hastalığı, buğdayda rastık hastalığı, buğdayda külleme hastalığı ve buğdayda pas hastalığı en sık görülen ve tarımsal üretimi tehdit eden hastalıklar arasında yer alır.

Buğdayda Sürme Hastalığı

Sürme hastalığı, buğdayda başakların oluşum döneminde ortaya çıkan ve mantar kaynaklı bir hastalıktır. Enfekte olan başaklar sağlıklı gibi görünse de içlerinde dane yerine siyah, kötü kokulu spor kitleleri bulunur. Bu nedenle sürme hastalığı, ürünün hem verimini hem de kalitesini olumsuz etkiler. Hastalık, genellikle tohumdan taşınır ve tarlada hızla yayılabilir. Buğdayda sürme hastalığını önlemek için en etkili yöntemlerden biri, sertifikalı ve ilaçlanmış tohum kullanmaktır. Ayrıca ekim öncesinde tohum ilaçlaması yapmak ve dayanıklı çeşitleri tercih etmek de büyük önem taşır.

Buğdayda Rastık Hastalığı

Rastık hastalığı da buğdayda önemli verim kayıplarına neden olan mantari bir hastalıktır. Bu hastalıkta başakların bir kısmı siyah renkteki sporlarla kaplanır ve dane oluşumu engellenir. Rastık, özellikle nemli ve serin iklim koşullarında daha yaygın görülür. Tarlada hastalığın hızla yayılması nedeniyle, bir kez görüldüğünde büyük ölçüde ürün kaybı yaşanabilir. Mücadelede en önemli yöntem, temiz ve sağlıklı tohum kullanımıdır. Ayrıca hastalığa dayanıklı buğday çeşitlerinin seçilmesi ve uygun ekim nöbeti uygulamaları da rastık hastalığının önlenmesinde etkilidir.

Buğdayda Külleme Hastalığı

Buğdayda külleme hastalığı, bitkinin yaprak, sap ve başaklarında beyaz, unumsu bir tabaka şeklinde kendini gösterir. Bu tabaka zamanla kahverengiye döner ve bitkinin fotosentez yapmasını engelleyerek gelişimini durdurur. Özellikle ilkbahar aylarında nemli ve serin havalarda yayılım gösterir. Külleme hastalığı, buğdayın hem tane dolumunu hem de verimini olumsuz etkiler. Hastalığın önlenmesi için sık ekimden kaçınılmalı, tarlada havalanmayı sağlayacak düzenlemeler yapılmalı ve dayanıklı çeşitler kullanılmalıdır. Ayrıca yoğun enfeksiyon durumunda uygun fungisit uygulamaları yapılabilir.

Buğdayda Pas Hastalığı

Pas hastalıkları, buğdayda en sık görülen ve büyük zararlara yol açabilen mantari hastalık grubudur. Sarı pas, kahverengi pas ve kara pas olmak üzere üç farklı türü bulunur.

• Sarı pas (şerit pas): Yapraklarda sarı renkli, çizgi şeklinde püstüller oluşturur. Erken dönemde görülür ve hızlı yayılır.
• Kahverengi pas: Daha çok sıcak havalarda etkili olur ve yaprakların üst yüzeyinde kahverengi püstüller şeklinde belirir.
• Kara pas: Daha ileri dönemlerde ortaya çıkar ve hem yapraklarda hem saplarda siyah renkli püstüller oluşturur.

Bu hastalıklar bitkinin fotosentez kapasitesini azaltarak başak ve dane gelişimini olumsuz etkiler. Buğdayda pas hastalığına karşı en etkili mücadele yöntemleri arasında dayanıklı çeşitlerin kullanımı, uygun ekim zamanı seçimi ve fungisit uygulamaları yer alır.